ఒకప్పుడు బంధాల మధ్యలో దూరాన్ని చెరిపేసే దారాలు ఉత్తరాలు. ఎక్కడో ఆమూల ఒకరు.. ఈ మూల ఒకరు ఉన్నప్పటికీ ఆ ఇద్దరి మధ్య కమ్యూనికేషన్ మాత్రం ఉత్తరమే. మనవారి యోగ క్షేమాలు తెలుసుకోవాలంటే ఉత్తరమే మార్గం. పోస్టాఫీస్ లేని ఊరు ఉండేది కాదు. ఇక్కడ ఉత్తరం రాసి ఎర్రటి డబ్బాలో వేసేస్తే మన కబుర్లను మోసుకుంటూ అవతల వ్యక్తి ఎంత దూరంలో ఉన్న చేరిపోయేది ఉత్తరం. తోకలేని పిట్ట తొంభైమైళ్ళు వెళ్ళింది అనే సామెత ఉత్తరం నుంచే వచ్చింది. అయితే ఈ ఉత్తరాలను సరైన ఊరికి చేరవేయడానికి ఒక నెంబర్ ఉంది. అదే పిన్ కోడ్. పోస్టల్ ఇండెక్స్ కోడ్ అని చెప్పే ఈ ఆరెంకల నెంబర్ ఉత్తరాలను సరిగ్గా చేరవేయడానికి ఎంతో ఉపయోగపడుతుంది. ఇప్పుడు డిజిటల్ యుగం.. ఉత్తరాలు రాయడమూ తగ్గిపోయింది. ఇంకా చెప్పాలంటే రాసే అలవాటే ఎవరికీ లేకుండా పోతోంది. కానీ.. పిన్ కోడ్ మాత్రం ఇప్పటికీ అలానే ఉపయోగంలో ఉంది. ఉత్తరాలు ఎంతలా మన నిత్యజీవితంలో ఒకప్పుడు ఉండేవో.. అలానే ఇప్పుడు పిన్ కోడ్ మన జీవితాల్లో అంత ముఖ్యంగా కొనసాగుతూ వస్తోంది. మన రోజువారీ కార్యకలాపాల్లో.. ఆన్ లైన్ షాపింగ్ నుంచి బ్యాంకింగ్ దాకా.. ప్రభుత్వ పథకాల నుంచి ఎమర్జెన్సీ సర్వీసుల వరకూ అన్ని చోట్లా మన ప్రాంత పిన్ కోడ్ ఇవ్వడం తప్పనిసరి. 

అసలు ఈ పిన్ కోడ్ ఏమిటి? దీనిలో ఆరంకెలతో ఎలా ప్రాంతాన్ని గుర్తించవచ్చు? పిన్ కోడ్ కు అంత ప్రాధాన్యమెందుకు? ఈ అనుమానాలు ఎప్పుడో ఒకప్పుడు రాని వారుండరు. వారిలో కొందరికి పూర్తిగా విషయం తెలిసి ఉండవచ్చు. కానీ, ఇప్పటికీ పిన్ కోడ్ గురించి పూర్తిగా చాలామందికి తెలీదు. ఇప్పుడు ఈ విషయాన్ని వివరంగా తెలుసుకుందాం. 

‘పిన్‌కోడ్’ అంటే పోస్టల్ ఇండెక్స్ నంబర్. భారత పోస్టల్ డిపార్ట్‌మెంట్ 1972లో దేశంలోని భౌగోళిక విభాగాలను కచ్చితంగా వర్గీకరించడానికి ఈ వ్యవస్థను ప్రారంభించింది. చిరునామాదారునికి ప్రత్యేకమైన కోడ్ ఇవ్వడం ద్వారా ఉత్తరాలు, పార్శిళ్లు, ఇతర పోస్టల్ సేవలను మరింత సమర్థవంతంగా, వేగంగా, క్రమశిక్షణతో అందించడం దీని ప్రధాన లక్ష్యం.

పిన్‌కోడ్ ఎలా ఏర్పాటు చేశారో తెలుసుకుందాం 

• భారతదేశంలోని ప్రతి పిన్ కోడ్ 6 అంకెలను కలిగి ఉంటుంది. ఈ అంకెలలో ప్రతిదానికి ఒక నిర్దిష్ట భౌగోళిక అర్థం ఉంటుంది.
• మొదటి అంకె – దేశంలోని మొత్తం 9 జోన్లలో ఇది దేనిలో భాగమో సూచిస్తుంది.
• ఉదాహరణకు: 5 – సౌత్ జోన్ (ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, కర్ణాటక) సాధారణంగా తెలుగు రాష్ట్రాల్లో పిన్‌ కోడ్‌లన్నీ 5 నంబర్‌తోనే స్టార్ట్‌ అవుతాయి. ఇక రెండవ అంకె – ఆ జోన్‌లోని ఉప-జోన్‌ను సూచిస్తుంది.
• మూడవ అంకె – సంబంధిత జిల్లాను సూచిస్తుంది.
• చివరి మూడు అంకెలు నిర్దిష్ట పోస్టాఫీసుకు సంబంధించినవి.

సెక్షన్ వారీగా పిన్‌కోడ్‌లోని మొదటి అంకె ఏ రాష్ట్రాలను సూచిస్తుందో తెలుసుకుందాం. 

• 1: నార్త్ జోన్ (ఢిల్లీ, హర్యానా, పంజాబ్, హిమాచల్ ప్రదేశ్, జమ్మూ కాశ్మీర్)
• 2 : నార్త్ జోన్ (ఉత్తరాఖండ్, ఉత్తరప్రదేశ్)
• 3: వెస్ట్ జోన్ (రాజస్థాన్, గుజరాత్)
• 4: వెస్ట్ జోన్ (మహారాష్ట్ర, గోవా, మధ్యప్రదేశ్)
• 5: సౌత్ జోన్ (ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, కర్ణాటక)
• 6: సౌత్ జోన్ (కేరళ, తమిళనాడు)
• 7: తూర్పు జోన్ (పశ్చిమ బెంగాల్, ఒడిశా, అస్సాం)
• 8: తూర్పు మండలం (బీహార్, జార్ఖండ్)
• 9: సైనిక పోస్టల్ సర్వీస్ (APO & FPO)

అసలు పిన్‌కోడ్ వ్యవస్థను 1972 ఆగస్టు 15న ప్రవేశపెట్టారు. ఆ సమయంలో భారత తపాలా శాఖలో అదనపు కార్యదర్శిగా ఉన్న శ్రీరామ్ భికాజీ వాలంకర్ దీనికి శ్రీకారం చుట్టారు. వేలాది గ్రామాలు, పట్టణాలు, పోస్టాఫీసులు  ఉన్న భారతదేశం లాంటి  విశాలమైన దేశంలో పోస్టల్ డెలివరీ కచ్చితంగా ఉండాల్సిన  అవసరాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని ఆయన ఈ వ్యవస్థను ప్రవేశపెట్టారు.

పిన్‌కోడ్ ఎందుకు అంత ముఖ్యమైనడో తెలుసుకుందాం.. 

• సరైన పిన్‌కోడ్ ఇస్తే లేఖలు లేదా ఏవైనా పార్శిళ్లు సరైన చిరునామాకు సకాలంలో చేరుతాయి.
• బ్యాంకు ఖాతాలు, ఆధార్, రేషన్ కోసం పిన్‌కోడ్ అవసరం.
• అంబులెన్స్, పోలీసులు, అత్యవసర సేవలు సరైన ప్రదేశానికి చేరుకుంటాయి.
• ఆన్‌లైన్‌లో కొనుగోలు చేసేటప్పుడు, కచ్చితమైన డెలివరీ కోసం పిన్‌కోడ్ అవసరం.
• పరిపాలనకు ఉపయోగపడే పిన్‌కోడ్‌ల ఆధారంగా దేశ భౌగోళిక విభాగాల వర్గీకరణ సులభం అవుతుంది.